Wetenschapsblog: Uit je comfortzone

Onderzoekers Kaitlin Woolley en Ayelet Fischbach onderzochten recentelijk of en hoe gevoelens van ongemak bijdragen aan persoonlijke groei. In totaal voerden zij vijf experimenten uit waaraan in totaal 2163 mensen deelnamen. 

In één van de experimenten deden 557 studenten mee die een improvisatiecursus volgden. De onderzoekers waren geïnteresseerd in een specifieke improvisatieoefening die onderdeel was van de cursus. Tijdens deze oefening loopt één student rond in een ruimte, terwijl de andere studenten stilstaan. De persoon die rondloopt in de ruimte is vrij om te kiezen wat hij of zij doet: lopen, praten, etc. Deze persoon kiest vervolgens een andere persoon uit de ruimte die deze rol overneemt. De onderzoekers maakten opnames van de improvisatieoefening en bekeken hoelang elke student in het middelpunt van de belangstelling bleef staan en hoeveel risico deze nam (door alleen rustig rond te lopen neemt een student bijvoorbeeld minder risico dan wanneer deze hardop een verhaal vertelt). Een deel van de studenten kreeg de instructie om nieuwe vaardigheden aan te leren en zichzelf uit te dagen om deze vaardigheden te ontwikkelen. Een ander deel kreeg echter de instructie om zichzelf ongemakkelijk te voelen. Hen werd verteld dat deze gevoelens erop wijzen dat de oefening succesvol is. Wat bleek: studenten die de instructie kregen om zichzelf ongemakkelijk te voelen bleven langer in het middelpunt van de belangstelling staan en namen meer risico dan de andere groep. Dat is verrassend, omdat bij het aangaan van nieuwe ervaringen of situaties de nadruk meestal wordt gelegd op leren en ontwikkelen, en niet zozeer op gevoelens van ongemak. Dit experiment laat echter zien dat wanneer de nadruk juist wel wordt gelegd op die ongemakkelijke gevoelens, deelnemers meer gemotiveerd zijn om de oefening succesvol uit te voeren. 

De onderzoekers bekeken naast de improvisatieoefening ook andere activiteiten, zoals expressief schrijven. Ook daarbij leidde de instructie om ongemak te ervaren tot positieve uitkomsten voor persoonlijke groei. Deelnemers hielden de expressieve schrijfopdracht langer vol, en gaven bovendien aan zichzelf meer emotioneel te hebben ontwikkeld in vergelijking met deelnemers die andere instructies hadden gekregen. Maar ook als het gaat om het openstaan voor nieuwe ideeën bleek de instructie om ongemak op te zoeken effectief. Deelnemers die de instructie hadden gekregen om ongemak te ervaren bleken meer gemotiveerd om artikelen te lezen met informatie die tegenstrijdig was met hun eigen politieke overtuigingen. Het lijkt er dus op dat het opzoeken en ervaren van ongemak leidt tot meer motivatie voor het volhouden van (nieuw) gedrag en het openstaan voor nieuwe ideeën. 
De onderzoekers vermoeden dat het ervaren van ongemak door deelnemers automatisch wordt geïnterpreteerd als een teken van persoonlijke groei. Dat vermoeden wordt bevestigd in een vijfde experiment. In dat experiment leidde het opzoeken van ongemak tot het ervaren van meer persoonlijke groei, zelfs wanneer deelnemers niet was verteld dat zij het ongemak konden interpreteren als signaal voor persoonlijke groei. 

Volgens de onderzoekers is het dus niet zozeer het ongemak zelf, maar de manier waarop mensen dat ongemak interpreteren als signaal voor persoonlijke groei, dat leidt tot meer motivatie voor nieuw gedrag en uiteindelijk voor persoonlijke groei.

Jezelf ongemakkelijk voelen in nieuwe situaties is volgens dit onderzoek dus niet iets dat je op de koop toe zou moeten nemen, maar juist actief op zou moeten zoeken. Het ongemak kan dus een doel op zich worden. Voor een coach is dit een waardevol inzicht. De focus zou bijvoorbeeld kunnen verschuiven van het leren van nieuw gedrag naar het bewust op zoek gaan naar ongemak. De onderzoekers merken overigens op dat gevoelens van ongemak niet per definitie een signaal zijn van persoonlijke groei. Denk bijvoorbeeld aan het opnieuw beleven van een traumatische gebeurtenis met behulp van expressief schrijven. Dat kan weliswaar gepaard gaan met extreem ongemak maar duidt waarschijnlijk niet op persoonlijke groei. Het extreme ongemak kan dan juist een signaal zijn van psychische klachten. Een coach zal dus alert moeten zijn op de mate waarin het ongemak een signaal is van persoonlijke groei of juist een teken om ergens mee te stoppen (en indien nodig zelfs te verwijzen naar passende hulpverlening).