Wetenschapsblog: technieken voor het veranderen van gedrag

Coaching gaat vaak over het veranderen van gedrag. Denk bijvoorbeeld aan een werknemer die beter wil leren samenwerken met een collega, of beter voor zichzelf wil opkomen. De technieken die kunnen worden ingezet om gedrag te veranderen worden in de psychologie ook wel gedragsveranderingstechnieken genoemd (of, in het Engels: behavioral change techniques, ook vaak afgekort als BCT). Susan Michie en haar collega’s zetten zo’n 10 jaar geleden maar liefst 93 van dergelijke gedragsveranderingstechnieken op een rij. Het zijn allemaal technieken die gebaseerd zijn op theorie en die een effect kunnen hebben op gedrag. Denk bijvoorbeeld aan straffen of belonen (bijvoorbeeld een kind dat een ijsje wordt beloofd wanneer het netjes de eigen kamer opruimt), sociale steun (bijvoorbeeld wanneer iemand moeite heeft met het volhouden van een pittig trainingsprogramma) of het geven van argumenten (bijvoorbeeld dat het ongezond is om te roken).

In welke mate wordt er tijdens coaching gebruik gemaakt van dergelijke gedragsveranderingstechnieken? En welke van deze technieken zijn eigenlijk het meest effectief?  Onderzoekers Abdullah Almulhim en zijn collega’s namen recentelijk 20 eerder uitgevoerde studies opnieuw onder de loep. In al deze studies was gebruik gemaakt van gezondheidscoaching met als doel het verminderen van de ernst van diabetes. Hoewel het hier om een specifiek soort coaching bij een specifiek vraagstuk ging, geeft het onderzoek inzicht in de mate waarin tijdens (gezondheids)coaching  onderbouwde technieken voor gedragsverandering worden ingezet.

Almulhim en zijn collega’s kwamen tot de conclusie dat het effect van gezondheidscoaching op de ernst van de diabetes over het algemeen bescheiden was. Interessant was echter dat in totaal slechts 23 van de 93 beschikbare gedragsveranderingstechnieken werden ingezet in de verschillende studies. Wel werden er tijdens een coachtraject vaak meerdere technieken ingezet. De gedagsveranderingstechnieken die het vaakst werden ingezet waren het formuleren van doelen en het oplossen van problemen. Maar er werden ook andere technieken ingezet, zoals het geven van sociale steun of feedback. Sommige technieken, waarvan de onderzoekers hadden verwacht deze tegen te komen in de studies naar gezondheidscoaching, leken juist te ontbreken. Denk bijvoorbeeld aan aandacht voor eerder behaalde successen van de coachee, zodat de coachee meer vertrouwen krijgt dat de beoogde gedragsverandering ook echt gaat lukken.

De resultaten van het bovenstaande onderzoek lieten ook zien dat het inzetten van meerdere technieken niet effectiever was voor het verminderen van de ernst van diabetes dan het inzetten van minder technieken. Ook was er weinig bewijs voor de effectiviteit van één van de specifieke technieken met betrekking tot het verminderen van de ernst van diabetes. Het leek voor de uitkomsten van de coaching dus niet veel uit te maken welke specifieke gedragsveranderingstechniek er werd ingezet.

Toch vonden de onderzoekers aanwijzingen dat twee specifieke gedragsveranderingstechnieken minder goed werkten voor het verminderen van de ernst van diabetes, hoewel deze technieken slechts in een paar studies werden gebruikt. Zo bleek coaching met als onderdeel het aanbieden van relevante informatie door een betrouwbare bron (denk aan een brochure) minder effectief te zijn dan coaching waarin deze techniek niet werd ingezet. En ook coaching waarin gebruik werd gemaakt van een sociale beloning leek minder effectief dan coaching waarin deze techniek niet werd ingezet. Een sociale beloning is bijvoorbeeld het geven van complimenten of aandacht.

Al met al laat het bovenstaande onderzoek zien dat de ene gedragsveranderingstechniek niet beter lijkt te werken dan de andere, althans in de specifieke context van gezondheidscoaching met als doel het verminderen van de ernst van diabetes. De resultaten zouden erop kunnen wijzen dat coaches veel verschillende mogelijkheden hebben voor de invulling van coaching. Ook was de hoeveelheid gedragsveranderingstechnieken die werd ingezet tijdens de coaching niet bepalend voor de effectiviteit. Een coach zou er, op basis van deze resultaten, dus prima voor kunnen kiezen om slechts enkele technieken in te zetten en hoeft niet per se alles uit de kast te trekken om tot positieve resultaten te komen voor een coachee. Toch lijkt er ook winst te behalen in het inzetten van effectieve gedragsveranderingstechnieken. Want hoewel er een heel scala beschikbaar is aan gedragsveranderingstechnieken, werden lang niet alle technieken gebruikt. We weten op basis van onderzoek echter nog niet in welke mate coaches dergelijke technieken inzetten voor andere vraagstukken of doelgroepen. Toch lijken de resultaten erop te wijzen dat het zinvol kan zijn voor coaches om zich te verdiepen in de verschillende technieken die er bestaan voor het veranderen van gedrag om zo hun repertoire uit te kunnen breiden.

Het volledige overzicht van gedragsveranderingstechnieken zoals deze werd opgesteld door Michie en collega’s is (naast het artikel in de bronnenlijst) via een (Engelstalige) app te raadplegen (zie hier voor Apple of hier voor Android).