Wetenschapsblog: Meer hoop door coaching
De ene crisis lijkt de andere tegenwoordig snel op te volgen. Op verschillende gebieden krijgen mensen te maken met veeleisende situaties, zoals de energiecrisis of de steeds grotere woningnood. Kan hoop houvast bieden bij tegenslag? En zijn gevoelens van hoop te stimuleren met behulp van coaching?
Dit wetenschapsblog is gebaseerd op het artikel “hoop als houvast binnen coaching” dat verscheen in het e-magazine Coach. nr 4 2022.
Vraag tien verschillende mensen wat zij verstaan onder hoop, en je krijgt waarschijnlijk tien verschillende antwoorden. Sterker nog, men zou het nog wel eens lastig kunnen vinden om onder woorden te brengen wat hoop precies inhoudt. Is hoop zoiets als een wens voor de toekomst? Of is het meer dan dat? Om meer grip te krijgen op hoop, kunnen we aanknopingspunten zoeken in de wetenschappelijke literatuur. Alweer 30 jaar geleden formuleerde Rick Snyder een definitie van hoop. Om precies te zijn omschreef hij hoop als een “positieve motivationele staat”. Hoop is volgens Snyder dus niet een passieve wens voor de toekomst, maar omvat het ondernemen van actie om zelf invloed uit te oefenen op die toekomst. Daarnaast spelen doelen volgens Snyder een centrale rol als het gaat om hoop. Het gaat dan om het nadenken over doelen en het nastreven van die doelen. Er is overigens ook de nodige kritiek op de hooptheorie van Snyder: de nadruk zou te veel liggen op doelen en te weinig op emoties. Toch geeft de insteek van Snyder waardevolle inzichten, namelijk dat hoop een actieve component omvat. Iemand die hoop heeft, zal zich inzetten om zelf invloed uit te oefenen op zijn of haar eigen toekomst.
Er wordt nog wel eens beweerd dat hopen zinloos is, of dat men naïef is wanneer men hoop houdt in uitzichtloze omstandigheden. Maar volgens onderzoek lijken die overtuigingen niet te kloppen. In 2013 zetten Alarcon en collega’s verschillende wetenschappelijke onderzoeken over hoop op een rij. Zij kwamen tot de conclusie dat een hogere mate van hoop gerelateerd was aan meer geluk, minder depressie en minder stress. Gevoelens van hoop zouden dus goed kunnen zijn voor ons welzijn. Is het mogelijk om gevoelens van hoop te stimuleren met behulp van een specifieke interventie zoals coaching?
In 2006 namen Green en collega’s de proef op de som en onderzochten of een coachingprogramma van 10 groepssessies leidde tot meer gevoelens van hoop. De helft van de deelnemers aan het onderzoek volgde het coachingprogramma, de andere helft deed niet mee aan het programma en vormde de zogenaamde controlegroep. Op die manier konden de onderzoekers nagaan of deelnemers aan het coachingprogramma meer gevoelens van hoop ervaarden dan deelnemers die geen coaching ontvingen. In totaal deden 56 deelnemers mee, allen tussen de 18 en 60 jaar oud. Voorafgaand en na afloop van het coachingprogramma vulden alle deelnemers een vragenlijst in om hun mate van hoop in kaart te brengen. Wat bleek: deelnemers die het coachingprogramma hadden gevolgd rapporteerden na afloop van de coaching een hogere mate van hoop dan voorafgaand aan de coaching. Bij de deelnemers die geen coaching hadden ontvangen was de mate van hoop niet veranderd. Een ander onderzoek, ook uitgevoerd door Green en collega’s, maakte geen gebruik van groepssessies maar van individuele coaching. Dat onderzoek was gericht op vrouwelijke leerlingen van een middelbare school in de leeftijd van 16 en 17 jaar. Ook in deze setting was er een groep deelnemers die wel coaching ontving, en een controlegroep die geen coaching ontving. De resultaten laten zien dat gevoelens van hoop waren toegenomen bij de leerlingen die coaching hadden ontvangen. Zelfs na 30 weken bleken gevoelens van hoop nog steeds hoger te zijn dan voorafgaand aan de coaching. Gevoelens van hoop bij de controlegroep waren niet veranderd.
Er werd in de bovenstaande onderzoeken overigens niet expliciet aandacht besteed aan hoop tijdens de coaching. De coachmethode waarvan gebruik werd gemaakt in de onderzoeken was oplossingsgerichte coaching. Het formuleren van een doel en het maken van een plan om dat doel te bereiken speelden daarbij een centrale rol. Hoewel de coaching dus niet gericht was op het verhogen van hoop bij coachees, wijzen de resultaten erop dat gevoelens van hoop kunnen toenemen als gevolg van coaching. Dat is wellicht niet zo verwonderlijk, aangezien bij coaching vaak een sterke focus ligt op het bereiken van doelen. Coaching zorgt er in zekere zin voor dat iemand actief aan de slag gaat met het uitoefenen van invloed op de eigen toekomst. Die insteek lijkt veel overlap te hebben met de manier waarop hoop in de wetenschappelijke literatuur wordt omschreven. Welke concrete ingrediënten van coaching precies zorgen voor gevoelens van hoop zal toekomstig onderzoek nog uit moeten wijzen.
Bronnen
Alarcon, G. M., Bowling, N. A., & Khazon, S. (2013). Great expectations: A meta-analytic examination of optimism and hope. Personality and individual differences, 54(7), 821-827.
Green, S., Grant, A. M., & Rynsaardt, J. (2007). Evidence‐based life coaching for senior high school students: Building hardiness and hope. International Coaching Psychology Review, 24-32.
Green, L. S., Oades, L. G., & Grant, A. M. (2006). Cognitive-behavioral, solution-focused life coaching: Enhancing goal striving, well-being, and hope. The Journal of Positive Psychology, 1(3), 142-149.
Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological inquiry, 13(4), 249-275.
Over Eefje
Dr. Eefje Rondeel (1982) werkt als zelfstandig docent voor verschillende onderwijsinstellingen en is als gastdocent verbonden aan de Radboud Universiteit. Vanuit NOBCO is ze redactielid van het e-magazine en tevens betrokken als co-promotor bij het dissertatieonderzoek naar effectieve bestanddelen van coaching. Samen met sociaal psycholoog Pieternel Dijkstra schreef ze het boek Evidence-based Coachen.
