Wetenschapsblog: De druk om gelukkig te zijn

Je zou verwachten dat het nastreven van geluk leidt tot een beter welbevinden en meer positieve emoties. Toch geven de resultaten van een grootschalig en internationaal onderzoek een meer genuanceerde boodschap. Aan het onderzoek deden deelnemers mee uit Europa, Azië, Afrika, Noord-Amerika en Zuid-Amerika. In totaal vulden meer dan 7000 mensen uit 40 verschillende landen een aantal vragenlijsten in. Deelnemers moesten bijvoorbeeld aangeven hoe vaak zij bepaalde positieve en negatieve emoties ervaarden, maar ook hoe intens die emoties waren. Ook werden  levenstevredenheid en symptomen van depressie, angst en stress in kaart gebracht. Daarnaast werd onderzocht in hoeverre deelnemers sociale druk ervaarden om gelukkig te zijn. Deelnemers reageerden op stellingen als “ik denk dat de maatschappij een grote druk oplegt aan mensen om zich gelukkig te voelen”. Tot slot werd gekeken naar de World Happiness Index van het land waar de deelnemers woonden. Met die index wordt in kaart gebracht wat mensen in een land gemiddeld vinden van hun kwaliteit van leven. Toen het onderzoek in 2019 werd uitgevoerd, scoorde Nederland op die index een 7,49. Het had daarmee de hoogste score van alle deelnemende landen aan het onderzoek. Op de website https://worldhappiness.report/data/ kun je zelf, per jaar, bekijken hoe het is gesteld met de gemiddelde kwaliteit van leven in een bepaald land.

De onderzoekers hadden verwacht dat de sociale druk om gelukkig te zijn vooral voor zou komen in landen die hoog scoren op de World Happiness Index. Daar zou immers de sociale norm gelden dat het belangrijk is om gelukkig te zijn. Toch laten de resultaten iets anders zien. Er was namelijk geen verband tussen de score op de World Happiness Index en de ervaren druk om gelukkig te zijn. Iemand in een land waar de kwaliteit van leven gemiddeld als hoog wordt beoordeeld, ervaart dus niet per se meer druk om gelukkig te zijn. Toch zijn er, ook in Nederland, wel degelijk mensen die de druk ervaren om gelukkig te zijn. Zij vinden onder andere dat de maatschappij een erg grote nadruk legt op het nastreven van geluk en welzijn. De resultaten van het onderzoek laten zien dat die ervaren sociale druk om gelukkig te zijn gepaard gaat met allerlei negatieve gevoelens. Zo ervaarden deelnemers aan het onderzoek een lagere levenstevredenheid wanneer zij een hoge sociale druk ervaarden om gelukkig te zijn. Deelnemers bleken daarnaast minder vaak positieve en juist vaker negatieve emoties te hebben wanneer zij meer druk ervaarden om gelukkig te zijn. Ook ging de hogere ervaren sociale druk om gelukkig te zijn gepaard met meer symptomen van depressie, angst en stress.

Het idee dat meer sociale druk om gelukkig te zijn kan leiden tot minder welzijn is overigens niet nieuw en werd in eerder onderzoek al aangetoond. Op zich is dat goed te verklaren: hoe hoger de verwachtingen om gelukkig te zijn, hoe lastiger het wordt om aan die verwachtingen te voldoen, en hoe groter het gevoel van falen wanneer het niet lukt. Het continue gevoel van falen om aan de hoge standaard van gelukkig zijn te voldoen kan uiteindelijk leiden tot een verminderd welzijn.

Toch was de hogere ervaren sociale druk om gelukkig te zijn niet altijd gerelateerd aan een lager welbevinden. In sommige landen ging de sociale druk om gelukkig te zijn niet gepaard met een lager welbevinden, of zelfs met een hoger welbevinden. Het ging dan echter voornamelijk om landen die laag scoorden op de World Happiness Index. In landen met een hoge World Happiness Index, zoals Nederland, was de hogere sociale druk om gelukkig te zijn juist wel gerelateerd aan een lager welbevinden. De onderzoekers vermoeden dat in landen zoals Nederland de ervaren druk om gelukkig te zijn nog eens wordt versterkt, omdat we hier vooral mensen om ons heen zien die (wel) gelukkig zijn. Het gevoel van falen zou daarmee extra benadrukt kunnen worden, met als gevolg een lager welzijn.

Een sterke nadruk op het nastreven van geluk heeft dus niet zondermeer positieve effecten en kan juist leiden tot negatieve gevoelens en minder tevredenheid. Dat is vooral zo in landen waarin mensen de kwaliteit van leven gemiddeld als hoog waarderen, zoals in Nederland. De resultaten uit het bovenstaande onderzoek geven waardevolle inzichten voor de praktijk van de coach. Want hoe ga je om met een coachee die veel waarde hecht aan gelukkig zijn en dat als doel heeft gesteld voor zichzelf? Ga je daar als coach zomaar in mee? Of is het zinvoller om samen met de coachee te onderzoeken waar die wens precies vandaan komt, en welke rol de ervaren sociale druk om gelukkig te zijn daarbij speelt? En in hoeverre draagt het bestaan van de vele gelukscoaches (onbewust) bij aan de sociale druk om gelukkig te moeten zijn? Gezien de resultaten van het onderzoek lijkt het in ieder geval verstandig om een pas op de plaats te maken als het gaat om de nadruk op geluk.